Dialect maakt deel uit van het cultureel erfgoed in Brabant. Daarom ondersteunen we bij Erfgoed Brabant individuen en organisaties die aan dialectbeoefening doen, bijvoorbeeld door advisering op het gebied van financiering, educatieprojecten en het digitaliseren van dialect. Heeft u hierover een vraag, neem dan contact op met Erfgoed Brabant.
Op deze kennispagina vindt u onder meer informatie over dialect in het algemeen, over onderzoeken naar dialect en over de online gemeenschap Brabanders en hun Taal.
Updates
Op bezoek bij Taolklas van Stichting Tilburgse Taol
Erfgoed Brabant-medewerker Heleen Regenspurg bezocht de Taolklas van Stichting Tilburgse Taol. De negentig minuten vlogen voorbij en ook voor niet-Tilburger Heleen was de les heel goed te volgen. Wil jouw dialectvereniging ook een taalklas opzetten? Lees dan vooral het korte artikel over het bezoek aan de Taolklas in Tilburg!
In gesprek met Mientje Wever
Begin maart 2023 ontving Mientje Wever de Willem Ivenprijs voor haar persoonlijke verhaal “’n Vrèèmde naam”. De Willem Ivenprijs kan Mientje toevoegen aan een mooie en lange lijst van prijzen die zij met haar gedichten en verhalen heeft gewonnen. Hoog tijd voor een interview met deze dichter, schrijver en verteller uit Boxmeer. Klik hier voor het artikel.
Het Brabants: een dialect of honderden dialecten?
Iedere stad en ieder dorp kent een andere verschijningsvorm, het eigen lokale dialect. Er zijn honderden Brabantse dialecten maar je kunt ze ook samennemen en van 'het Brabants dialect' spreken. De dialecten van Noord-Brabant verschillen onderling en daarbij verschillen ze niet allemaal evenveel van elkaar.
Sommige dialecten lijken veel op hun buurdialecten en andere doen dat weer niet. De overeenkomsten verschillen zitten daarbij in woorden (zegt men puit of kikvors of nog iets anders voor kikker?), klanken (zegt men huus, haus, hois of nog iets anders voor huis?) en grammatica (zegt men unne fiets of un fiets?).
Zodoende kun je dialecten in groepen onderverdelen en dialectgebieden met dialectgrenzen bepalen. Op onderstaande kaart staan de dialectgebieden in Noord-Brabant uitgetekend, zoals ze werden vastgesteld in het onderzoek van prof. dr. A.A. Weijnen en werden toegepast in het "Woordenboek van de Brabantse Dialecten".
Een aantal van de dialectkaarten van A.A. Weijnen zijn in 2023 herzien door taalkundige Yoïn van Spijk. Klik hier voor meer informatie.
Brabanders en hun Taal
Brabanders en hun Taal is een online gemeenschap waarbij iedereen die de Brabantse taal en cultuur een warm hart toedraagt, welkom is en zich thuis kan voelen. De online gemeenschap is opgericht door Stichting Brabants, in samenwerking met Erfgoed Brabant, maar is van iédereen die mee wil werken aan de verbetering van het imago van het Brabants. Klik hier voor meer informatie over Brabanders en hun Taal.
Onderzoek
Dialect is een van de onderwerpen die worden onderzocht door liefhebbers van het erfgoed in de provincie Noord-Brabant. Vaak gebeurt dat in werkgroepverband onder de hoede van een heemkundekring, soms ook in speciaal daartoe opgerichte organisaties of zelfs individueel. Over het algemeen gaat het daarbij om dialect als variëteit van de Nederlandse taal. Men is op zoek naar het taalsysteem en de afwijkingen daarvan in het dialect ten opzichte van het Nederlands. In het overzicht van het dialectonderzoek in Noord-Brabant "Het Brabants Beschreven" kan men nakijken wat er al te vinden is over het dialect van zijn geboorte- of woonplaats. Klik hier om het document "Het Brabants Beschreven" te downloaden.
Dialecten kennen immers een eigen grammatica en andere klanken dan het Nederlands, maar het meest bekend zijn woorden die in het dialect anders zijn dan in het Nederlands, inclusief spreekwoorden en gezegden. Een bekend resultaat van dergelijk onderzoek is het lokale dialectwoordenboek. In de Woordenbank van de Nederlandse Dialecten zijn al meer dan tien Brabantse dialectwoordenboeken opgenomen.
Woordenboek van de Brabantse Dialecten
Ook wordt er wetenschappelijk onderzoek naar de Brabantse dialecten gedaan. Zo was de woordenschat jarenlang onderwerp van het onderzoek voor het Woordenboek van de Brabantse Dialecten, een project van prof. dr. A.A. Weijnen dat liep van 1960-2005 (Radboud Universiteit Nijmegen). Het materiaal werd gedigitaliseerd en is nu online beschikbaar. Klik hier om resultaten van het onderzoek Woordenboek van de Brabantse Dialecten te bekijken.
In 2019 is Kristel Doreleijers gestart met haar promotieonderzoek. Het onderzoek draagt de titel Changing Gender: Taalvariatie en -verandering in geslachtsmarkering in Nederlandse dialecten en wordt uitgevoerd bij de leerstoel ‘Diversiteit in taal en cultuur’ van Jos Swanenberg aan Tilburg University. Klik hier voor meer informatie over het promotieonderzoek.
Brabantse dialectbibliotheek
Dialectboeken worden meestal in een kleine oplage gedrukt en zijn daarom vaak moeilijk te vinden. Gelukkig heeft Marja van Trier een grote collectie dialectboeken samengebracht die op afspraak is te bezoeken. Marja’s dialectbibliotheek – DIBI – bevindt zich in Loon op Zand en bestaat voor 95% uit boeken over Brabantse dialecten. Klik hier voor meer informatie.
