Religieus erfgoed

Met religieus erfgoed bedoelen we alle verschijningsvormen van religieuze uitingen; materieel en immaterieel, roerend en onroerend. Religieus erfgoed gaat dus niet alleen over gebouwen, zoals kerken, tempels en moskeeën. Het bevat ook objecten, vieringen, eten en muziek. 

De grootste uitdaging waar veel van de christelijke gemeenschappen in Brabant voor staan, is de leegloop van kerken. Uiteraard wordt daar op deze informatiepagina aandacht aan besteed. Voor het herbestemmen en afstoten van religieus erfgoed vindt u handreikingen en de namen van relevante organisaties. Maar laat u vooral ook inspireren door projecten waarin het veranderende karakter van religieus erfgoed wordt omarmd. Zoals Brabants Kloosterjaar en 40 Dagen Bouwritueel. 

Verder op deze pagina vindt u onder andere organisaties op het gebied van religieus erfgoed, verschillende databases, informatie over joods religieus erfgoed en een aantal mooie voorbeeldprojecten rondom religieus erfgoed.

Studentenproject Brabants Kloosterjaar

Kennis en advies

Lokale kerkenvisie

De kerken in Nederland lopen in rap tempo leeg. Dit is niet alleen een hoofdpijndossier voor de protestantse kerken en de Rooms-Katholieke Kerk, maar ook voor gemeentebesturen en erfgoedliefhebbers. Bij leegstand liggen (potentiële) problemen op de loer: het pand raakt in verval; bij herbestemming worden elementen van cultuurhistorische waarde verwijderd; het gebouw wordt gesloopt.

Om de omvang van de problematiek van de leegloop in kaart te brengen, is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in 2014 met het programma Toekomst Religieus Erfgoed gestart. Hierbinnen verkende de Rijksdienst, samen met kerkelijke, bestuurlijke en maatschappelijke partijen de aard en omvang van het probleem. Een belangrijke lijn die hieruit is voortgevloeid is de zogenaamde ‘kerkenvisie’. Een kerkenvisie is een strategische visie op de toekomst van gebedshuizen, dus christelijke kerken, maar ook synagogen, moskeeën en tempels. In zo'n visie zet een gemeente in samenwerking met onder meer de eigenaren en lokale erfgoedverenigingen uiteen welke gebouwen blijven fungeren als gebedshuis, welke een nevenfunctie krijgen, welke gesloten worden voor de eredienst, etc. 

Veel gemeenten zijn al gestart met het opstellen van een kerkenvisie. Bent u benieuwd naar de stand van zaken in uw stad of dorp? Neem dan contact op met uw gemeente.  Wilt u meer weten over de kerkenvisie? Bezoek dan de website van de RCE.

Kerkenvisie en Omgevingsvisie

De omgang met cultureel erfgoed in onze leefomgeving wordt straks geregeld in de Omgevingswet. Deze nieuwe wet treedt hoogstwaarschijnlijk op 1 januari 2024 in werking. Met de invoering van de Omgevingswet moeten gemeenten een Gemeentelijke Omgevingsvisie opstellen. De kerkenvisie zal hier onderdeel van worden. Lees ons artikel over de Omgevingswet en de Omgevingsvisie.

Herbestemmen en afstoten van religieus erfgoed

Webinar 'Funerair erfgoed' terugkijken

  • Hoe wordt omgegaan met de wensen op begraafgebied van nieuwe bevolkingsgroepen?

    Van oudsher kunnen verschillende bevolkingsgroepen in Nederland hun eigen begraafplaatsen stichten. Zo kennen we naast gemeentelijke begraafplaatsen ook rooms-katholieke, joodse en bijvoorbeeld orthodox-protestantse begraafplaatsen. Met de toestroom van andere bevolkingsgroepen ontstaan nieuwe wensen op begraafgebied. Hoe wordt daarmee omgegaan, hoe wordt daarop ingespeeld? Daar gaat het webinar van de RCE over. Op de site van de RCE kunt u het webinar terugkijken.

Databases gebouwd religieus erfgoed

Joods religieus erfgoed

Joden in Brabant

  • Aflevering van 'De Wandeling'

    De vroegste joodse gemeenschap in Den Bosch is in de twaalfde eeuw in zijn geheel vermoord. Pas in de 18e eeuw ontstonden er weer kleine gemeenschappen. In deze aflevering van 'De Wandeling' bezoekt René Bastiaanse enkele van de weinige sporen die er te vinden zijn van deze lang buitengesloten gemeenschap. Bekijk hier de aflevering 'Joden in Brabant'.

Brabantse projecten

  • Bouwritueel: de transitie van de kapel op Landpark Assisië

    Bewoners en medewerkers van Landpark Assisië zijn door social designer Imke van Dillen betrokken bij de transitie.

  • Kloosterverhalen

    Verhalis heeft een serie verhalen vastgelegd die een beeld geven van het kleurrijke kloosterleven, zoals dat in de vorige eeuw is beleefd.

  • Islam in Breda

    In opdracht van Stadsarchief Breda heeft student Karlijn van Beurden een fotoserie gemaakt over de gemeenschap van de Arrahman Moskee.

Religie op Brabantserfgoed.nl

  • Romeinen, Bataven en Kelten

    Lees over de religieuze beleving van verschillende stammen én de invloed hierop met de komst van de Romeinen.

  • Islam in Brabant

    Halverwege de 20e eeuw verschijnt in Brabant een nieuwe religie ten tonele: de Islam. Lees erover op Brabantserfgoed.nl.

  • Religieus Brabant door de eeuwen heen

    Een selectie van artikelen, video's en objecten die het verhaal van religieus Brabant door de eeuwen heen vertelt.

Brabantse musea met religieuze collecties

  • Kasteelmuseum Julie Postel

    In Kasteel Boxmeer wordt de rijke historie van het kasteel en het verhaal van de zusters van Julie Postel - de huidige bewoners - belicht.

  • Museum Krona

    Het museum maakt deel uit van een abdijcomplex en toont een bijzondere collectie religieuze kunst. Ook is de kruidentuin te bezoeken.

  • Wilhelmietenmuseum

    In het museum worden de verhalen van de Wilhelmietenorde en van de broeders van Huijbergen verteld.

Ook interessant

  • Omgevingswet

    De Omgevingswet is op 1 januari 2024 ingegaan.

  • Immaterieel Erfgoed

    Wat is immaterieel erfgoed? En hoe kunnen we zorgen voor een goede borging van deze tradities, rituelen en ambachten?

  • Erfgoedparticipatie

    Participatie is niet weg te denken uit het erfgoedveld. Op deze pagina vindt u een aantal inspirerende voorbeelden van erfgoedparticipatie.

Annette Gaalman

Vragen?

Bel mij op 06 - 52 78 93 97,
of stuur een mail:
annettegaalman
@erfgoedbrabant.nl

Annette Gaalman, medewerker ondersteuning erfgoedveld