Erfgoedgemeenschappen

Wat zijn erfgoedgemeenschappen?

In Noord-Brabant zetten duizenden mensen zich met hart en ziel in voor het behoud van erfgoed. Denk bijvoorbeeld aan dialectgroepen, tradities als de Maria Ommegang, ambachten als heggenvlechten, of het onderhouden van lokale monumenten. Daar waar vrijwilligers samenkomen in sociaal verband ontstaat een erfgoedgemeenschap. Deze gemeenschappen vormen de kern van het Europese Verdrag van Faro. Erfgoed Brabant is samen met landelijke organisaties zoals de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed bezig deze erfgoedgemeenschappen in kaart te brengen. Door erfgoedgemeenschappen te ondersteunen, zorgen we voor een sterker erfgoedveld.

We hanteren deze definitie van een erfgoedgemeenschap:

Een erfgoedgemeenschap is een groep mensen die zich vanuit interesse en intrinsieke motivatie voor erfgoed formeert in een sociaal verband en zich op vrijwillige basis in haar vrije tijd bezighoudt met cultureel erfgoed. 

Een erfgoedgemeenschap kan zowel bestaan uit een informele groep als uit een meer geïnstitutionaliseerde groep (in de vorm van een vereniging of stichting). Een kenmerk van een erfgoedgemeenschap is dat het vaak gaat om een groep mensen met verschillende achtergronden. Een ander kenmerk is dat een erfgoedgemeenschap over het algemeen heel dynamisch is. Het is een open groep die gedurende de tijd kan veranderen van samenstelling.

Het Verdrag van Faro

Momenteel doet de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onderzoek naar mogelijkheden om het Verdrag van Faro te bekrachtigen in Nederland. Dit verdrag stelt een sociale en brede benadering van erfgoed voor, waarin de samenwerking tussen professionals en erfgoedgemeenschappen vanzelfsprekend is.

In onderstaand filmpje legt Michaëla Hanssen van de RCE uit wat het Verdrag van Faro is, en wat voor onderzoek ze doen.

Klik hier om op de site van de RCE meer te lezen over het programma Faro.

Download hier het Verdrag van Faro, Nederlandstalige editie, conceptvertaling uitgegeven door het Ministerie van Buitenlandse Zaken (mei 2020).

Onderzoek naar erfgoedgemeenschappen in Brabant

Bij Erfgoed Brabant werkt Rianne Walet als Faro-verbinder. Zij doet namens de RCE en Erfgoed Brabant onderzoek naar de erfgoedgemeenschappen in de provincie. Het onderzoek naar erfgoedgemeenschappen heeft in 2020 een breed scala aan informatie opgeleverd. 176 erfgoedgemeenschappen hebben een enquête ingevuld en zodoende meer inzicht gegeven in hun samenstelling, motivatie en behoeften. Daarnaast zijn er interviews gehouden met vertegenwoordigers van vijf erfgoedgemeenschappen.
[De enquêteresultaten en interviews vindt u onder de kop 'Resultaten onderzoek erfgoedgemeenschappen Faro']. 

Nu dit theoretische kader is gesteld en verwerkt, is het natuurlijk tijd om het geleerde in praktijk te brengen en zo meer ervaring op te doen rondom erfgoedparticipatie en de Faro-werkwijze. Hiervoor werkt Erfgoed Brabant nauw samen met een viertal erfgoedgemeenschappen om uit te wisselen over hoe zij hun positie en werk in het erfgoedveld ervaren. Dit zijn:

• HomeComputerMuseum uit Helmond
• Heemkundekring Teterings Erfdeel uit Teteringen
• Stichting Comité 30 juni – 1 juli uit Tilburg
• Heemkundigen aangesloten bij De Zuiderwaterlinie Alliantie

Voor Erfgoed Brabant betekent deze samenwerking een kans om te observeren en te leren, maar ook om zelf te participeren. Samen met deze erfgoedgemeenschappen wordt er kennis verzameld over valkuilen en kansen voor erfgoedparticipatie in het erfgoedveld. Daarbij neemt Erfgoed Brabant ook haar eigen rol onder de loep om te onderzoeken wat nodig is om te kunnen toewerken naar een partnerschap met erfgoedgemeenschappen. Dit pilotproject vormt een basis om wederzijds kennis uit te wisselen, te netwerken en tot nieuwe inzichten te komen die het gemeenschappelijke erfgoedveld kunnen verrijken.

Deze inzichten deelt Erfgoed Brabant natuurlijk met het veld. Tussentijds komen de erfgoedgemeenschappen aan het woord op hun eigen en Erfgoed Brabants social media-kanalen over hoe zij het project ervaren. De gezamenlijke eindresultaten zullen te vinden zijn op deze webpagina. 

Lees hieronder de enquêteresultaten en de vijf interviews.