Auteursrecht

Wanneer u een collectie digitaal ontsluit, heeft u te maken met verschillende rechten en wetten, waaronder het auteursrecht. Op deze pagina vindt u een beknopte samenvatting van het auteursrecht. Wilt u meer weten, bekijk dan het overzicht met websites en documenten onderaan de pagina. 

Auteursrecht

Wanneer iemand iets origineels maakt - een tekening, een tekst, een vlog, een liedje, etc. - krijgt de maker automatisch het auteursrecht over dit werk. Dit betekent niet dat het recht altijd van de fysieke maker is of blijft:

• Een opdrachtgever of werkgever geeft de opdracht en kan hiermee de 'maker' zijn en dus de rechthebbende. 
• Na het overlijden van de maker gaat het recht over naar de erfgenamen.
• De maker verkoopt het auteursrecht.

De persoon of instelling die het auteursrecht over een werk in handen heeft, beschikt over het alleenrecht om het werk openbaar te maken én over het alleenrecht om het werk te verveelvoudigen. De maker van het werk krijgt ook persoonlijkheidsrechten, wat onder andere recht op naamsvermelding inhoudt. 

Na 70 kalenderjaren na het overlijden van de maker, vervalt het auteursrecht. Is de maker niet de fysieke maker, maar bijvoorbeeld opdrachtgever, dan vervalt het auteursrecht 70 jaar na de openbaarmaking van het werk.

Portretrecht

Bij het auteursrecht dient u rekening te houden met portretrecht. Een persoon die herkenbaar op een openbaar gemaakte foto of film is afgebeeld, kan op dit recht aanspraak maken. Voorheen viel dit recht onder de auteurswet. Maar sinds de invoering van de AVG in 2018 valt een deel van het portretrecht onder deze wet. Wanneer de foto of de filmopname herleidbaar is naar een natuurlijk persoon, is sinds de komst van de AVG dit materiaal een persoonsgegeven. 

Bij publicatie moet u dus op basis van de auteurswet en de AVG de afweging maken of u wel of niet toestemming nodig heeft van de geportretteerde.

Klik hier voor meer informatie over de AVG.

Richtlijn Verweesde Werken

Veel erfgoedorganisaties hebben objecten in hun collectie waarvan de rechthebbende onbekend is. Uw organisatie waarschijnlijk ook. Wilt u deze werken toch zichtbaar maken? Bijvoorbeeld door ze te publiceren in een boek of door ze op een online beeldbank te plaatsen. Mogelijk is de richtlijn Verweesde Werken van toepassing op het object. Verweesde werken zijn auteursrechtelijk beschermde werken, waarvan na uitvoerig onderzoek de rechthebbende niet te achterhalen is. 

Maar let op! De richtlijn Verweesde Werken stelt strenge voorwaarden aan het soort werk en de erfgoedinstelling die de verweesde werken zichtbaar wil maken. Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed vindt u onder andere aan welke voorwaarden het object en uw organisatie moeten voldoen, welke onderzoeksstappen u moet nemen, en waar u uw onderzoeksresultaten moet melden. Zo zijn onder andere foto's en topografische kaarten uitgesloten van de regeling. En moet uw erfgoedinstelling publiekstoegankelijk zijn. Klik hier voor meer informatie over de regeling Verweesde Werken op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Houd er rekening mee dat een onderzoek naar een eventueel verweesd werk erg veel tijd kost.

Afspraken en licenties met rechthebbenden

Als u of uw organisatie geen auteursrecht heeft op een bepaald werk, zijn er verschillende manieren om over het gebruik afspraken te maken en licenties af te sluiten. Met een licentie verleent de rechthebbende u of uw organisatie toestemming om zijn/haar werk op een afgesproken manier in een afgesproken oplage te gebruiken. De rechthebbende kan hiervoor een vergoeding vragen. Bezoek de website van Digitaal Erfgoed Nederland voor meer informatie over licenties.

Auteursrecht en social media

Bijna elke erfgoedinstelling heeft wel social media. Denk aan Facebook of Twitter. Een bericht is vaak pas aantrekkelijk als er een mooie foto bijstaat. Maar hoe zit het eigenlijk met auteursrecht en social media? In een helder geschreven artikel geeft Yvonne Vetjens hier antwoord op. Klik hier om naar het artikel over auteursrecht en social media te gaan.

Meld wat anderen met uw object mogen doen

Heeft u of uw organisatie het auteursrecht op een object? Het is niet verplicht, maar wel zo gebruiksvriendelijk om bij het object - bijvoorbeeld in een beeldbank - te vermelden wat andere mensen hiermee mogen doen. Hiervoor kunt u eenvoudig gebruikmaken van een Creative Commons Licentie. Klik hier voor meer informatie over Creative Commons.

Kennissessie NDE

Netwerk Digitaal Erfgoed hield in november 2020 een kennissessie over het onderwerp auteursrecht voor kleine erfgoedinstellingen. De sessie werd verzorgd door Mieke Heurneman, medewerker van Lanschap Erfgoed Utrecht en Digitaal Erfgoed Coach. Voor meer informatie over de Digitaal Erfgoed Coach voor Brabant, klik hier.

Meer informatie over het auteursrecht

Hieronder vindt u een overzicht van documenten en websites waarin en waarop u duidelijke en betrouwbare informatie vindt over het auteursrecht.

• Download hier de factsheet "Auteursrecht". Dit document geeft richtlijnen en tips voor naleving van de wet.
• Op Auteursrecht.nl vindt u informatie over alle aspecten van het auteursrecht.
• Op de website van Digitaal Erfgoed Nederland vindt u informatie over auteursrecht, portretrecht en verweesde werken.
• Voor het goed regelen van het auteursrecht heeft Digitaal Erfgoed Nederland een stappenplan gemaakt. Klik hier voor het stappenplan "Regel in drie stappen je rechten". 
• DEN en NDE hebben een beslismodel auteursrechten gemaakt. Vul de vragen in en krijg advies over het nemen van de juiste stappen rondom het online zetten van collecties.
• Bij digitaliseringsprojecten waarbij een groot aantal rechthebbenden betrokken is – zoals kranten – kan een collectieve toestemmingsregeling worden opgesteld. De Servicedesk Digitalisering Erfgoed biedt hiervoor ondersteuning. Klik hier om de website van Servicedesk Digitalisering Erfgoed te bezoeken.