Onderzoek erfgoedgemeenschappen en educatie

Aanleiding

Erfgoed Brabant kent al sinds haar ontstaan dienstverlening voor educatie in de vorm van lesprojecten, scholing en advies. We blijven steeds aan deze dienstverlening schaven. We verruimen onze blik en hanteren een brede en dynamische definitie van erfgoed. Om beter zicht te krijgen op dat brede Brabantse erfgoedveld en hun aanbod aan educatieprojecten heeft Erfgoed Brabant een onderzoek uitgevoerd (gestart voorjaar 2021).

Dit onderzoek bouwde voort op eerder onderzoek naar erfgoedgemeenschappen in Brabant en het Verdrag van Faro waarin Erfgoed Brabant participeert samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. 

Daarnaast werd het onderzoek uitgevoerd binnen de subsidieregeling Cultuureducatie met Kwaliteit. Erfgoed Brabant was partner in de aanvraag van BrabantStad met Kunstloc Brabant als penvoerder. Speerpunten in de regeling zijn professionalisering, kansengelijkheid en curriculumvernieuwing. Al deze onderwerpen zijn ook van toepassing op het erfgoedveld en haar educatieaanbod. Met de uitkomsten van dit onderzoek willen we dan ook onze dienstverlening verbeteren. 

Onderzoeksopzet

Erfgoedgemeenschappen zijn groepen mensen die zich samen en op vrijwillige basis formeren rondom een bepaald soort erfgoed. We hebben aan de hand van deze definitie een lijst samengesteld van bijna 700 erfgoedgemeenschappen in Brabant. Denk aan heemkundekringen, gildes en streekmusea maar ook aan culinair erfgoed, surinaams erfgoed en visserskoren. Wat niet onder deze definitie valt zijn eenmalige projecten of bijeenkomsten, individuen en organisaties die voor de meerderheid uit betaalde krachten bestaan. 

Deze 700 erfgoedgemeenschappen hebben van ons een vragenlijst ontvangen via een unieke link. Op die manier kunnen we algemene conclusies trekken, zoals hieronder te lezen zijn, maar kunnen we ook individuele vragen en behoeften oppakken.

We hebben 199 reacties ontvangen. Dat is een respons van 29% met een mooie spreiding over de provincie. We zien daardoor de respons als indicatief voor de hele groep erfgoedgemeenschappen. 

Betaald of vrijwillig

Gevraagd naar het aantal vrijwilligers en het aantal betaalde krachten hebben de respondenten gezamenlijk 7904 vrijwilligers en 170 betaalde krachten. Dat is 46 vrijwilligers voor elke betaalde kracht. 

Maar die betaalde krachten zijn niet gelijk verdeeld over de respondenten. Ze zijn geconcentreerd bij een aantal organisaties dat naast betaalde krachten ook nog veel vrijwilligers heeft. 166 van de 199 respondenten heeft enkel vrijwilligers.

 

Educatieaanbod

Een kleine meerderheid van de respondenten heeft educatieaanbod. Onder educatie verstaan we alle educatieve activiteiten die worden aangeboden aan het basis-, voortgezet, middelbaar of hoger onderwijs. Dus binnen een onderwijscontext en onderwijstijd. Aanbod voor volwassenen of in de vrije tijd valt buiten dit onderzoek.

Van de deelnemers die op dit moment geen aanbod heeft een deel wel plannen of wensen om dat te doen.   

Voor welk type onderwijs?

108 deelnemers aan het onderzoek hebben educatieaanbod. We hebben hen gevraagd naar het type onderwijs waar hun aanbod zich op richt.
De overgrote meerderheid van de deelnemers heeft aanbod voor het basisonderwijs. Daarnaast heeft zo'n 40% ook aanbod voor het voortgezet onderwijs. Aanbod voor speciaal onderwijs, MBO en HBO/Universiteit is schaars. Daarnaast is er nog aanbod voor andere soorten onderwijs zoals International Schools. 

Van het aanbod voor basisonderwijs richt het grootste deel zich op de bovenbouw. De meeste educatieprojecten zijn voor groep 7 en 8. Daarna voor groep 5 en 6. Slechts een klein aantal deelnemers heeft aanbod voor alle groepen van het basisonderwijs. 

Wensen en ambities

De deelnemers die aangeven aanbod te hebben of dat te willen ontwikkelen hebben we gevraagd naar hun ambities, behoeften en struikelblokken.

De meeste respondenten willen graag meer schoolklassen ontvangen dan ze nu doen. Ongeveer 20 respondenten willen aan de slag met het voortgezet onderwijs. Daarnaast willen de deelnemers vooral advies of scholing over hoe je schoolklassen ontvangt en hoe je in gesprek komt met het onderwijs. Ze hebben ook behoefte aan een netwerk, lokaal of van gelijkgestemden. Een kleiner aantal heeft behoefte aan informatie over hoe je digitale of AV-middelen kunt inzetten bij educatie of aan financiële ondersteuning. 

Gebrek aan tijd of gebrek aan vrijwilligers met kennis en passie voor educatie komt veel terug in de antwoorden. Daar zou het werven van vrijwilligers speciaal voor educatie een oplossing kunnen beiden. 

Hoe nu verder?

De uitkomsten van dit onderzoek zijn van invloed op onze dienstverlening. Allereerst toetsen we het zicht dat wij hebben op het Brabantse erfgoedveld aan de uitkomsten van dit onderzoek. Zo vermoedden we dat het meeste aanbod voor basisonderwijs is en dan met name de bovenbouw. Dat wordt door het onderzoek bevestigd. We zien ook dat er meer aanbod is voor VO dan we dachten. Dat sterkt ons in onze keuze om de komende jaren extra te gaan inzetten op erfgoededucatie in het voortgezet onderwijs. De organisaties die nu al aanbod hebben voor VO kunnen we daarbij betrekken. Met gemeenschappen die de wens hebben met het VO te gaan werken vormen we een lerend netwerk.

Ons huidige scholingsaanbod wordt omgezet naar een aanbod dat bestaat uit modules per onderwerp. Daarmee kunnen we veel meer maatwerk bieden. De wensen en behoeften die de respondenten hebben aangegeven over onderwerpen als financiering, gebruik van digitale middelen, het werven van vrijwilligers en het rondleiden van schoolklassen nemen we daarin mee.  Ook kijken we hoe we mensen met elkaar in contact kunnen brengen, omdat zij bijvoorbeeld eenzelfde soort vraag hebben of met eenzelfde onderwerp bezig zijn.

We delen de resultaten - in geanonimiseerde vorm – ook met andere partijen. Bijvoorbeeld met het Fonds voor Cultuurparticipatie die de gegevens als input kunnen gebruiken voor hun subsidieregelingen. 

Meer weten?

Bekijk onze infographic. Daarin staan de resultaten van het onderzoek overzichtelijk bij elkaar. 
Wilt u nog meer weten over het onderzoek? Neem dan contact met ons op.