Kristel Doreleijers onderzoekt woordgeslacht in het Brabantse dialect
Sinds oktober 2019 heeft de Erfgoed Brabant Academie een nieuwe medewerker: Kristel Doreleijers. Via het financieringsinstrument Promoties in de Geesteswetenschappen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft Kristel een vierjarige subsidie (oktober 2019-2023) ontvangen voor een zelfgeschreven onderzoeksvoorstel. Het onderzoek draagt de titel Changing Gender: Taalvariatie en -verandering in geslachtsmarkering in Nederlandse dialecten en wordt uitgevoerd bij de leerstoel ‘Diversiteit in taal en cultuur’ van Jos Swanenberg aan Tilburg University en bij het Meertens Instituut. Ook Marjo van Koppen, als hoogleraar verbonden aan de Universiteit Utrecht en als senior-onderzoeker aan het Meertens Instituut in Amsterdam, is bij het project betrokken als co-promotor.
In onderstaande video presenteert Kristel Doreleijers haar promotieonderzoek.
‘Terug van weggeweest’
Kristel is afgestudeerd aan de Universiteit Utrecht als Neerlandica. In 2016 behaalde ze daar de bachelor Nederlandse taal en cultuur en in 2017 de master Neerlandistiek, beide cum laude. Kristel specialiseerde zich tijdens haar studies in de Nederlandse taalkunde, met name in taalvariatie en taalverandering op het grensvlak van de theoretische taalkunde en de sociolinguïstiek. Ze deed onderzoek naar Brabants dialect, maar ook naar andere variëteiten van het Nederlands, zoals het Nederlands dat wordt gesproken door Nederlandse jongeren met een Marokkaanse achtergrond (het zogenaamde Moroccan Flavored Dutch). Ook erfgoed (beleid en educatie) passen binnen Kristels onderzoeksinteresse. Aangezien ze tijdens de master Neerlandistiek een onderzoeksstage afrondde bij Erfgoed Brabant, is ze niet helemaal een nieuw gezicht. In deze stage deed Kristel al het nodige voorwerk voor het huidige project door onderzoek te doen naar variatie en verandering in geslachtsmarkering in het Brabants. Dit resulteerde ook in een scriptie over dit onderwerp.
Neerlandistiek en taalwetenschap
Gaandeweg ontdekte Kristel dat ze haar carrière het liefst zou vervolgen binnen de academische wereld. Daarom begon ze in 2017 aan een tweede master taalwetenschappen: Meertaligheid en taalverwerving, eveneens aan de Universiteit Utrecht. In 2018 rondde ze deze master cum laude af. In deze periode werkte Kristel als student-assistent mee aan verschillende projecten van de afdeling Nederlands. Ze deed de data-analyse van een grootschalig project naar idiomen (uitdrukkingen) in Nederlandse en Vlaamse dialecten, ze zat in de organisatie van de Utrechtse bijdrage aan het jaarlijkse DRONGO talenfestival en ze ontwikkelde in samenwerking met onderzoekers en alumni een serie kennisclips voor de bachelor Nederlandse taal en cultuur. Met haar tweede masterscriptie leverde Kristel ook een bijdrage aan de ontwikkeling van een landelijk plusprogramma voor het schoolvak Nederlands: PlusNederlands. Hier is ze nog altijd bij betrokken.
Meertens Instituut
Na haar studies ging Kristel aan de slag als onderzoeksassistent bij het Meertens Instituut in Amsterdam. Daar werkte ze onder andere aan het project Vertrokken Nederlands, een onderzoek naar de omgang met de Nederlandse taal en cultuur door Nederlandse en Vlaamse emigranten in den vreemde, gefinancierd door de Taalunie. De resultaten van dit project zijn in november 2019 gepubliceerd in een uitgebreid onderzoeksrapport. Download hier het onderzoeksrapport over de Nederlandse taal een cultuur in den vreemde. Vanaf 2020 zal Kristel via haar promotieonderzoek ook weer voor een dag per week verbonden zijn aan het Meertens Instituut.
Popularisering en onderwijs
Naast haar wetenschappelijke ambities draagt Kristel ook graag bij aan het beschikbaar maken van onderzoeksresultaten voor een breed publiek en het onderwijs. Vanuit deze ambitie richtte ze in 2017 de website Profielwerkstuk Taalkunde op: een digitaal kennisplatform waar taalonderwijs en taalwetenschap elkaar ontmoeten. Middelbare scholieren met een interesse in taal in brede zin kunnen er veel informatie vinden voor een profielwerkstuk of ander (taal)werkstuk. Daarnaast geeft Kristel gastlessen op middelbare scholen en begeleidt ze scholieren in hun onderzoek. In 2019 werd de website Taal Onderzoek Je Zo gelanceerd die Kristel ontwikkelde. Op deze website kunnen scholieren proeven aan taalonderzoek: wat is dat en hoe doe je dat? De taalonderzoekjes zijn het resultaat van de LOT-populariseringsprijs 2018, die Kristel samen met Mathilde Jansen en Nicoline van der Sijs won voor het beste idee om taalkunde te populariseren. Het materiaal op Taal Onderzoek Je Zo zal uiteindelijk worden ondergebracht bij PlusNederlands.
Veranderende markering van woordgeslacht in het Nederlands en het Brabants
In haar nieuwe functie als promovenda richt Kristel zich op variatie en verandering in het hedendaagse Nederlands en het Brabantse dialect. Verschuivingen in de geslachtsaanduiding van zelfstandige naamwoorden trekken vandaag de dag de aandacht. In het Nederlands valt dat bijvoorbeeld op in constructies als ‘een meisje die’ (in plaats van ‘een meisje dat’), maar ook in de Nederlandse dialecten is er veel variatie. Kristel bestudeert Brabantse dialecten die oorspronkelijk onderscheid kenden in de markering van mannelijk, vrouwelijk en onzijdig woordgeslacht. Welke variatie is er en hoe wordt die veroorzaakt? In dit project staat niet alleen de grammaticale kant van dialectverandering centraal, maar ook de sociale functie van dialectgebruik, bijvoorbeeld voor het uitdragen van identiteit. De inzichten die in het project worden opgedaan zijn van belang voor erfgoedinstellingen, het onderwijs en taalbeleidsmakers.
